Piet Zegers blikt terug: Scheldnaam als jeugdherinnering

Geboren en opgegroeid in Vierlingsbeek ging ik daar in 1943-44 - tijdens de tweede wereldoorlog - naar de lagere jongensschool die werd geleid door ’meesters’.
Er was een aparte lagere meisjesschool, geleid door ’nonnen’.
Op een gegeven moment werd ik na schooltijd nageroepen met ’Piet klúút’ of ’zàlt klúút’, dialect voor ’zout klont’. Ik liet het daar niet bij zitten en rende de schelders achterna met één klomp in mijn hand om ze daarmee te slaan!

Klompen met riempjes bovenop was doordeweeks schoeisel; schoenen was alleen op zon- en feestdagen. Lopend op één klomp en één sok was ik natuurlijk minder snel dan de schelders en kreeg ik niemand te pakken en die begonnen nog harder te schelden. Mijn vader werd nageroepen met de achternaam ’van Zoutum’ hoorde ik recent van een oud-klasgenoot en vriend.

Thuis vroeg ik wat de betekenis was van deze scheldnaam en werd al snel duidelijk dat dit te maken had met de boter die wij op de boerderij maakten. Voedsel was schaars in de oorlog, o.a. roomboter; margarine was nog onbekend, zeker in een dorp.

Wij hadden een kleinschalig zogenoemd gemengd bedrijf met o.a. bouwland, varkens, kippen en koeien. Van de melk maakten we kaas en boter (karnen) en vooral voor boter was veel belangstelling en die werd aan huis verkocht.
Koelkasten voor huishoudelijk gebruik waren er toen nog niet en de enige manier om boter - vooral in de zomer - te conserveren was deze te vermengen met een kleine hoeveelheid zout.
Dit was er in overvloed en betrekkelijk goedkoop; alleen niet in droge poedervorm zoals dit nu verkrijgbaar is. Het was kristalzout en - een bekende eigenschap van zout - dit trekt vocht aan en vormt dan kleinere klontjes. Als je deze klontjes op je tong kreeg smaakte dit of je zout op je boterham had! Dus werd er verteld dat er bij ’die boer’ boter verkocht werd met zout als hoofdbestanddeel!

Na de lagere school is die scheldnaam al vrij snel vervaagd, omdat er na de oorlog weer verse boter verkrijgbaar was en de klasgenoten ’uitvlogen’ naar andere scholen.

Piet Zegers
MAASTRICHT